Czy wabi-sabi to użyteczna etykietka, którą można przykleić na starym stole, czy też odwieczny ideał, dzięki któremu możemy odnaleźć piękno w nietrwałości, rozkładzie i śmierci? Prześledzimy tutaj drogę tego terminu od jego buddyjskich początków do jego bardziej współczesnej i zdecydowanie bardziej pozytywnej iteracji.
Wabi-sabi to trudny do zdefiniowania japoński termin, który, w zależności od tego, jak go interpretujemy, jest buddyjską teorią estetyczną na temat nietrwałości i śmierci lub gatunkiem stylu i designu. Tutaj przyjrzymy się pokrótce, czym jest wabi-sabi, jaka jest jego historia i czym wabi-sabi prawdopodobnie nie jest.
CZYM JEST WABI-SABI
Wabi-sabi, często określane jako "japońska sztuka wabi-sabi", jest czymś znacznie szerszym niż tylko sztuką. Najprościej rzecz ujmując, jest to coś w rodzaju estetycznego uznania dla natury i naturalnych skutków upływu czasu. Sztuka wabi-sabi byłaby więc czymś, co odzwierciedla to w swoim wzornictwie.
Powieściopisarz Richard Powell wyjaśnia: "Wabi-sabi pielęgnuje wszystko, co jest autentyczne, uznając trzy proste rzeczywistości: nic nie trwa, nic nie jest skończone i nic nie jest doskonałe".
Główne cechy estetyki wabi-sabi to: asymetria, szorstkość, prostota, oszczędność, surowość, skromność, intymność i uznanie dla naturalnych przedmiotów i sił.
Zatem, czy można naprawdę zaprojektować coś w stylu wabi-sabi? Wielkie pytanie. Biorąc pod uwagę to, co ideały wabi-sabi mają na celu naświetlić, może się okazać, że świadome próby zaprojektowania czegoś w stylu wabi-sabi są wymyślone i mijają się z celem. Więcej na ten temat później.
CO OZNACZAJĄ SŁOWA "WABI" I "SABI"?
Nie ma bezpośredniego tłumaczenia tych słów na język angielski. Podobnie jak wszystkie słowa, ich znaczenie w języku japońskim zmieniało się z czasem.
WABI
Początkowo "wabi" odnosiło się do samotności i izolacji życia na łonie natury, z dala od społeczeństwa. Nie jest jasne, czy pierwotnie miało to semantyczne znaczenie mądrości, ale z czasem z pewnością je zyskało. W końcu zebrało wokół siebie konotacje rustykalnej prostoty, piękna, ciszy i świeżości.
SABI
"Sabi" początkowo oznaczało coś w rodzaju "zziębnięty", "chudy", czy "zwiędły". To właśnie z sabi wywodzi się koncepcja rozkładu i doceniania skutków upływu czasu. Jednak, podobnie jak wabi, sabi z czasem nabrało bardziej pozytywnych konotacji i zaczęło oznaczać mądrość, która przychodzi z wiekiem, oraz piękno, które można odnaleźć w oczywistych wadach i naprawach.
WABI-SABI JAKO SYMBOL STATUSU
Jak to zwykle bywa, interesujące ideały filozoficzne i artystyczne zostają zaadoptowane przez modne elity. Dzieje się tak nie tylko dziś, ale i w dawnej Japonii. Około 700 lat temu, japońska szlachta zaczęła przyjmować wabi-sabi jako część osiągnięcia satori-oświecenia.
Logika podpowiadała, że nie można stać się oświeconym, dopóki nie jest się w stanie docenić i zaakceptować upływu czasu. Dlatego wabi-sabi pozwalało im jednocześnie pogodzić się z własnym rozpadem i nosić go jako koc mądrości i satori.
"Wabi-sabi pielęgnuje wszystko, co jest autentyczne, uznając trzy proste rzeczywistości: nic nie trwa, nic nie jest skończone i nic nie jest doskonałe."
-Richard Powell
POCZĄTKI WABI-SABI
Podobnie jak w przypadku wielu tradycji wschodnich, a zwłaszcza buddyjskich, są one obecnie rozumiane (przynajmniej na Zachodzie) jako dość mgliste i pozytywne filozofie. Jest to jednak z gruntu błędne, i nie inaczej jest w przypadku wabi-sabi.
Wykraczając poza same słowa, zamiast tego patrząc bardziej na ogólne ideały, wabi-sabi wywodzi się ze starożytnych buddyjskich pojęć sanboin (nietrwałości), mujo (cierpienia) i ku (pustki lub braku własnej natury). W rzeczywistości, w starożytnej tradycji buddyjskiej, są to trzy znaki istnienia.
Tak więc ostatecznie wabi-sabi polega na akceptacji niedoskonałości, rozpadu i, zasadniczo, śmierci.
CZYM NIE JEST WABI-SABI
Skoro wabi-sabi jest zasadniczo akceptacją sił natury i naszej niezdolności do ich powstrzymania, czy projektowanie może być kiedykolwiek naprawdę wabi-sabi?
Wielu rzeczywiście twierdzi, że są projektantami wabi-sabi, ale prawdopodobnie albo świadomie się mylą, albo nie rozumieją, o co chodzi. Szlifowanie szafki, aby była "zniszczona" nie jest wabi-sabi, ponieważ nie jest to akceptacja rozpadu, ale raczej sztuczna imitacja.
Wabi-sabi, jak się wydaje, wolałoby raczej, abyśmy nadal doceniali szafkę, gdy jest już w stanie mniej niż idealnym.
Większość japońskiej sztuki i wzornictwa, które uznaje się za wabi-sabi, skupia się na prostocie i wykorzystuje naturalne materiały, takie jak glina czy papier ryżowy. Używając takich materiałów i bardziej tradycyjnych metod, łatwiej jest zaprojektować coś w taki sposób, aby dotrzeć do sedna wabi-sabi.
Ale ostatecznie, tak jak w buddyzmie, wabi-sabi polega na odpuszczeniu i zaakceptowaniu braku kontroli. Więc tak naprawdę każda próba stworzenia tego jest sprzeczna z jego najgłębszą intencją.
Jak w przypadku wszystkich filozoficznych idei, wszystko sprowadza się do tego, jak zdecydujesz się interpretować słowa. W tym przypadku - czy zgadzasz się z dawnymi buddystami, czy z nowszą japońską arystokracją.
